وضعیت سلامت مرتع در اکوسیستم‌های تحت چرای دام‌های اهلی و علفخواران وحشی (مطالعه موردی: مراتع استپی پارک ملی قمیشلو - اصفهان)

مراتع با درجات مختلف سلامت مرتع توانایی متفاوتی برای تولید علوفه، حفظ شرایط هیدرولوژیکی، حفاظت خاک و فراهم کردن نیازهای حیوانات اهلی و وحشی دارند. این مطالعه با هدف تفسیر شاخص­های مدل سلامت مرتع و تعیین ویژگی­های ساختاری و عملکردی در مراتع استپی حفاظت شده قمیشلو اصفهان در سه منطقه تحت چرای دام وحشی (منطقه مرجع)، منطقه تحت چرای دام اهلی و وحشی و منطقه تحت چرای دام اهلی که به نسبه دارای شرایط اکولوژیکی مشابه بود انجام شد. به دلیل کیفی بودن پارامترهای موجود در روش سلامت مرتع، یکسری پارامترهای کمّی نیز شامل وزن مخصوص ظاهری خاک، میزان ماده آلی و پوشش حفاظتی خاک، پوشش تاجی و شاخص پایداری خاک با هدف بهبود فرآیند ارزیابی سلامت مرتع جمع­آوری شد. برای تعیین سه ویژگی سلامت اکوسیستم­های مرتعی (پایداری خاک و رویشگاه، عملکرد هیدرولوژیک و سلامت موجودات زنده) از هفده شاخص اکولوژیک استفاده شد. هر یک از شاخص­ها در طبقات حاد، عدم مشاهده و یا ناچیز بر اساس انحراف از منطقه مرجع اکولوژیک امتیازدهی شد. نتایج نشان داد که با افزایش چرای دام شاخص‌ها و ویژگی‌های سلامت مرتع تغییر کرده به طوری که منطقه تحت چرای دام اهلی و وحشی در مقایسه با سایت مرجع در طبقه متعادل (در معرض خطر) قرار گرفت. در منطقه تحت چرای دام اهلی هر سه ویژگی اکوسیستم مرتع در مقایسه با منطقه مرجع (چرای دام وحشی) از لحاظ سلامتی در طبقه حاد و نسبتاً حاد قرار گرفتند. نتایج روش رج‌بندی سنجش چندبعدی غیرمتریک و آزمون من‌ویتنی نشان داد که مهم‌ترین شاخص­های موثر در بررسی سلامت مرتع در منطقه مورد مطالعه، هدررفت سطحی خاک، خاک لخت، گروه‌های ساختاری- عملکردی، ترکیب جوامع گیاهی و پایداری خاک سطحی نسبت به فرسایش می­باشد. مطابق نتایج، شاخص‌های بیان شده و سه ویژگی سلامت مرتع تفاوت معنی‌داری با سایت مرجع نشان دادند (01/0 = α). بنابراین استفاده از این پنج شاخص برای ارزیابی سلامت مراتع منطقه مورد مطالعه پیشنهاد می‌گردد.